Historia ogrodów cz.4 - Barok

W XVII wieku z renesansowego ogrodu włoskiego powstał we Francji ogród barokowy. Charakteryzował się rozmachem, wielkością oraz dążeniem do kontrastów wewnątrz układów. Ze względu na małe zróżnicowanie wysokości terenu ziem francuskich, ogrody barokowe były założeniem płaskim, którego dominantą był budynek mieszkalny.

Wzorem dla ogrodów barokowych był ogród renesansowy, dlatego oś kompozycyjna była prowadzona od budynku mieszkalnego do zanikającego na horyzoncie punktowi, dzięki któremu wydawał się ciągnąć w nieskończoność. Cała bryła budynku oraz poszczególne wnętrza ogrodu łączyły się z elementami układu, a wszystko kształtowane było architektonicznie oraz podlegało tym samym normom. Poszczególne wnętrza ogrodowe o różnym przeznaczeniu użytkowym wyznaczały geometrycznie kształtowane szpalery, boskiety i grupy drzew, rzeźba terenu i mury oraz elementy budowlane i rzeźbiarskie.

Początkiem założenia był dziedziniec z drogą dojazdową do pałacu w kształcie gęsiej stopki. Budynek wraz z bocznymi skrzydłami okalał dziedziniec honorowy, a za nim znajdował się - otoczony boskietami - salon ogrodowy, najbardziej reprezentacyjna część założenia. Partery ozdobne, które go budowały, w przeciwieństwie do geometrycznych, stosunkowo monotonnych plastycznie szachownic renesansowych, są układami wielownętrzowymi – odpowiednikami wnętrz pałacowych: sale ogrodowe, gabinety, teatry, korytarze, oddzielane między sobą alejami.

Partery ogrodowe, dzięki swoim wielkim rozmiarom i dużej skali, stały się najważniejszym elementem przestrzennym. Wśród nich najbardziej charakterystyczny był parter haftowy, którego rysunek wzorowany był na orientalnych kobiercach, a wyznaczał go nisko strzyżony żywopłot z bukszpanu (Buxus sempervirens), na tle kolorowego żwirku, piasku bądź mączki ceglanej. Parter kompartymentowy, jako odmiana parteru haftowego, wyróżniał się dodatkowym rysunkiem z trawnika w formie geometrycznych pasm lub palmet. Innymi typami parteru był parter gazonowy – angielski, wodny, rabatowy oraz oranżeryjny. Pierwszy z nich był dużym trawnikiem z wyciętą ścieżką oraz rabatą otaczającą całość. Parter wodny stosowany był dosyć rzadko, gdyż budował go basen wodny ozdobiony licznymi rzeźbami, a tafla wody odbijająca niebo podkreślała oś kompozycji założenia i łączyła ogród z krajobrazem.

Parter rabatowy podzielony był na niewielkie, wzorzyste rabaty, otoczone ścieżką z kruszywa lub piasku, dzięki czemu tworzyły dostęp do środka parteru ze wszystkich stron. Same rabaty, otoczone niskim strzyżonym żywopłotem z bukszpanu (Buxus sempervirens), wypełnione były roślinami kwitnącymi typu: narcyzy (Narcissus sp.), hiacynty (Hyacinthus sp.), lilie (Lilium sp.), heliotropy (Heliotropium sp.), goździki (Dianthus sp.), jaśminy (Jasminum sp.), tuberozy (Polianthes sp.).

Rośliny kubłowe, spotykane w każdej z wcześniejszych epok, w baroku uprawiane były w oranżeriach, czyli specjalnie do tego budowanych, parterowych budynkach. Znajdowały się one na terenie ogrodu, jako wolno stojące lub wbudowane pod tarasem budynki. Pomarańcze (Citrus sp.), granaty (Punica sp.), laury (Laurus sp.) i mirty (Myrtus sp.) wynoszono latem na zewnątrz, ustawiając rośliny w szpalerach pojedynczych lub podwójnych wzdłuż dróg lub rabat, pokrytych piaskiem, tworząc parter oranżeriowy. Bogate i różnorodne formy roślinne stosowano dzięki gatunkom rodzimym, częściowo uzupełniane roślinami introdukowanymi oraz elementami małej architektury znanymi z ogrodów renesansowych.

Autor: Beata Dulko